We kennen ze allemaal, volwassenen en kinderen die altijd een beetje op de achtergrond aanwezig zijn. Ze observeren graag, hebben meestal geen uitgesproken mening en staan liever niet in het middelpunt van de belangstelling. Iedereen kent wel iemand in zijn omgeving die dit doet. De kernvraag is: Herken je jezelf hierin? En hoe ga je als omgeving hiermee om? Het blog hieronder laat zien dat je je zover kan terugtrekken dat je te weinig emoties voelt en ook te weinig verantwoording voor je leven neemt.

In de verschillende fasen van het leven komt het voor:

• Het jonge kind is niet helemaal aanwezig en ziet vaak wit in het gezicht (te weinig energie). Boven de 7 jaar kan dit kind 's nachts nog niet zindelijk zijn (Wanneer je overdag minder aanwezig bent, ga je 's nachts dieper slapen en voel je niet dat je moet plassen). Ook overdag maakt men zich zorgen om dit kind: Hij (Ik schrijf 'hij' maar het kan ook 'zij' zijn) verliest zich in een activiteit en 'vergeet' naar de wc te gaan. Als peuterpuber weigeren ze activiteiten om dwars te liggen: "Als jij zegt dat ik het moet doen, doe ik het juist niet!". Als ze wat ouder zijn vergeten ze hun spullen bij de sportclub. En wanneer je niet zegt dat zij hun spullen moeten halen, gebeurt er ook niets. Als ouder ben je bang wanneer dit kind alleen de weg moet oversteken, omdat je weet dat het te weinig aanwezig is om goed op te letten. Ze kunnen als kind al zoveel hulpeloosheid uitstralen dat ze ook aandoenlijk zijn. Wanneer je als ouder zo'n kind overdreven gaat verwennen en alles voor hem doet, ziet de toekomst er somber uit. Deze kinderen nemen zelf geen beslissingen, zij laten dit aan hun ouders over. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel waarbij zij geen verantwoording hoeven te nemen voor hun eigen handelen en zij lekker achterover kunnen hangen. Hierdoor kunnen ze ook niet falen, leven ze hun eigen leven en bemoeit niemand zich met hen. Uiteindelijk kan dit zelfs resulteren in narcistische volwassenen.

• Pubers kunnen zich verliezen in social media, tv of computer. De antwoorden die zij geven zijn vaak vaag of half: "Ik weet niet". Het is ook moeilijk om hun emoties te peilen. Het lijkt wel alsof ze er niet bij zijn. Hun hoofd is vaak bij iets anders dan in het hier en nu. Wanneer je ze eruit probeert te halen worden ze heel boos of juist heel verdrietig. Ze kunnen hierop reageren met: "Ik wil niet dat jij je bemoeit met mij!". Zij verliezen de werkelijkheid uit het oog omdat ze zich zo op één activiteit focussen. Ze kunnen rustig bij 7 tekorten op hun rapport zeggen, dat ze het gaan redden en het probleem dan ook nog bij jou te leggen: "Jij hebt geen vertrouwen in mij!".

• Volwassenen kunnen maar één ding tegelijk en gaan daar helemaal voor. Wanneer diegene veel eigenwaarde uit zijn werk haalt, wordt de focus daarop gelegd. En vervolgens is er geen energie meer voor een eventuele partner of kinderen. Afspraken met het thuisfront worden half of niet nagekomen. De planning (als er al een planning is) wordt steeds weer veranderd. Hij zegt dit maar handelt toch anders. Er is geen echt contact tussen hem en het thuisfront. Kinderen mopperen omdat deze ouder niets met hen doet (er wordt niet geïnvesteerd in kinderen) en hij drijft zijn partner tot wanhoop omdat hij regelmatig zijn afspraken thuis niet nakomt. (klusjes blijven liggen, er wordt niet schoongemaakt en alles wordt maar neergegooid). In het ergste geval kan hij zijn partner de schuld geven dat zij/hij altijd zeurt (de omgekeerde wereld). Hierdoor kan de partner aan zichzelf gaan twijfelen en heel onzeker worden.

De kenmerken:

• Deze persoon kan heel goed observeren en ziet in no-time de minpunten van de ander. Irritaties bij de omgeving kunnen ontstaan wanneer hij daar dan wat van zegt. (Denk aan de uitdrukking: 'De beste stuurlui staan aan wal'). Daarentegen kan hij de ander ophemelen en lyrisch praten over mensen die 'het gemaakt' lijken te hebben.

• Deze persoon raakt vlug overprikkeld in een drukke omgeving. Zijn hoofd raakt vol gedachten wanneer het te druk om hem heen is. Dit komt ook omdat er teveel passiviteit is (hij is alleen fysiek aanwezig en doet niet actief mee). Hij heeft veel tijd voor zichzelf nodigen heeft al vlug het gevoel dat hij het té druk heeft.

• Nieuwe activiteiten geven veel weerstand. Deze persoon wil alles graag bij het oude houden (soms krampachtig) want dat geeft veiligheid en rust. Hierdoor is zijn ontwikkeling minimaal en dus ook zijn eigenwaarde.

• Deze persoon heeft moeite met het uiten van emoties. En dat komt ook omdat hij het moeilijk vindt om deze emoties te voelen. Hij is niet geaard (gegrond). Aarding is het proces in het leven dat je emoties van boosheid, verdriet en angst goed voelt en een plekje geeft. Aarding is je krachtig voelen en verantwoording nemen voor je leven. Hierdoor is de communicatie met de ander vaak onvolledig . Hij zegt niet wat er in hem omgaat.

• In een groep wordt deze persoon soms als weinig sociaal bestempeld. Wanneer er activiteiten te doen zijn, geeft hij vaak niet thuis. En als hij dan wat doet, moet zijn omgeving uitgebreid horen wat hij gedaan heeft en hoe goed dit was. Bij hele actieve mensen zal het contact altijd spaak lopen met deze persoon. Actieve mensen ervaren het 'als niet eerlijk', dat diegene vaak weinig bijdraagt. 

De reactie van de omgeving:

Je zou diegene door elkaar willen rammelen. "Ga nu eens wat doen met je leven! Neem nu eens verantwoording voor activiteiten. Ga in de actiestand! Pak dingen aan! Doe wat!". De omgeving wordt tot wanhoop gedreven omdat er geen echt contact is. Het lijkt alsof zij deze persoon niet kunnen bereiken. Alle goed bedoelde adviezen worden in de wind geslagen. Deze persoon denkt het zelf te kunnen, maar ondertussen gebeurt er te weinig.

De oorzaak: 

De emotie 'angst' is debet aan dit gedrag. Er is angst om verantwoording te nemen voor het gedrag. Er is angst om actie te nemen en angst om je nek uit te steken. Er is angst om uit je comfortzone te komen. Want zolang je dit allemaal niet doet, kun je ook niet afgaan. Deze persoon kan de lat best hoog neerleggen voor zichzelf. Vervolgens worden dingen vaak niet gedaan omdat ze zelf niet aan hun eigen eisen kunnen voldoen. Wanneer de lat te hoog wordt gelegd is dit altijd gekoppeld aan onzekerheid en faalangst. In het medische circuit kan er gezegd worden dat deze persoon een tekort aan dopamine in de hersenen heeft en dat dit de oorzaak is voor zijn gedrag. Dopamine zorgt ervoor dat je een golf van genot voelt. Zou het gedrag (te weinig actie) een reden kunnen zijn voor het tekort aan dopamine? Als je meer gaat bewegen (sporten) maar ook de hobbels op je weg aanpakt, krijg je meer eigenwaarde en reageert je omgeving positiever. Dan ontstaat er wellicht een geluksgevoel!

Tips voor de omgeving:

Onthoud dat hun hoofd zo vol zit, dat ze een andere denkwijze hebben (ze leven als het ware in een luchtbel). Zij kunnen op dat ogenblik niet anders denken, het is hun overtuiging. En daar moet je als kind, partner of ouder doorheen zien te komen.

• Blijf rustig, standvastig en liefdevol! Heel belangrijk!
• Laat je niet leiden door hun boosheid of verdriet.
• Om zijn eigen angsten niet te hoeven voelen, geeft hij jou de schuld. Hierdoor kan je als omgeving je eigenwaarde kwijtraken of je  heel onzeker voelen. Probeer de eigenwaarde te behouden en blijf zelfverzekerd.
• Kijk niet teveel naar wat hij niet doet! Probeer ook het positieve te zien en benoem dit dan ook! Blijf spiegelen hoe je zijn gedrag ziet.
• De volgende zin mag je blijven herhalen: "Het enige wat ik wil is dat jij verantwoording neemt voor je leven en je gedrag". 'Verantwoording nemen' moet in zijn of haar systeem komen en dat heeft veel herhaling nodig.
• Vraag of je hem kan helpen met het opstarten van een activiteit (agenda kopen en bijhouden is noodzakelijk). Help structuur aan te brengen in zijn leven. 
• Verdeel de taken, iedereen draagt verantwoording voor een eigen deel. 
• Heb vertrouwen, bij veel doorzettingsvermogen komt het goed. 

Bij emotietherapie kunnen er veel angsten getransformeerd worden: De angst om 'niet goed genoeg te zijn', de angst om ‘niet te voldoen aan de verwachtingen' en ‘het veel bezig zijn met wat de ander van je denkt' is namelijk de werkelijke reden waarom ze geen leiding nemen over hun leven en te weinig in actie komen.