Pesten is niets nieuws. Vroeger werd er ook al gepest. Zolang er macht is in de wereld (en zelfs volwassenen kunnen zich niet inhouden) zullen er pesters zijn en gepesten. Door de openheid van het praten over emoties maar, ook door de social media is er wel meer aandacht voor. En dat is hard nodig ook.

Als leerkracht moet je veel ballen hoog kunnen houden. Allereerst is het de bedoeling dat je de leerstof goed kan overbrengen. Tegenwoordig word je als school, maar ook als leerkracht er op afgerekend wanneer de leerlingen niet goed presteren. Ten tweede moet je goed orde kunnen houden (eigenlijk is dit nummer één, zonder orde geen leren). En dat is door het veelvoud aan verschillende 'gelabelde' kinderen best heel moeilijk. Een kind met een autistische inslag heeft een beduidend andere aanpak nodig dan een kind met ADHD. En dan hebben we het nog niet over kinderen met Gilles de la Tourette, dyslexie of MCDD. Hoe krijg je dit als leerkracht gemanaged?

Maar het allerbelangrijkste van een klas is het pedagogisch klimaat en de veiligheid die kinderen ervaren. En dat wordt in het huidige onderwijssysteem finaal vergeten lijkt het wel eens. Wanneer er geen veiligheid wordt gevoeld ervaren sommige kinderen zich 'in een brandend huis'. Stel je je voor dat iemand jou les gaat geven terwijl je huis in brand staat?

Nou is het de bedoeling dat leerkrachten die veiligheid neerzetten. Dit kan mijns inziens alleen wanneer er tijd wordt vrijgemaakt om te observeren. Deze tijd is er nu vaak niet omdat het presteren belangrijker is gemaakt dan de veiligheid. In het huidige onderwijsstelsel is vanuit Europese richtlijnen gekozen voor kwalitatief goede scholen met een groene kaart. Dit zijn scholen waarbij er wordt gekeken naar: hoe krijgen we met zo min mogelijk geld, de hoogste uitstroom naar het voortgezet onderwijs. Dat hierbij sommige kinderen op hun tenen lopen qua leerstof, maakt niet uit. Dat hierbij leerkrachten tot aan het plafond zitten in het schrijven van groeps- en individuele handelingsplannen en ontwikkelingsperspectieven, maakt niet uit. Dat hierbij de kinderen zich ongelukkig voelen, omdat ze worden gepest maakt niet uit. Wij moeten in Nederland in de top tien komen van scholen met beste prestaties.

Wanneer een leerkracht goed observeert, kan hij heel duidelijk de verschillende rollen van kinderen (pesters, meelopers en gepesten) ontdekken. Vervolgens moet er een veilig klimaat worden neergezet waarin iedereen zijn emoties zou moeten mogen en kunnen uiten. Bij de pesters wordt een eerlijke houding verwacht. Dit kan alleen wanneer er geen sancties ontstaan op het pesten maar open houding, zonder oordeel. En voelt de gepeste zich zo veilig dat hij rustig kan zeggen wat hij niet fijn vindt, en van wie hij het meeste last heeft. Wie zegt hem dat het pesten buiten de vier muren van de klas, niet doorgaat? Kunnen meelopers eerlijk toegeven dat ze meelopen. Of zijn ze angstig dat de pesters hen gaan pesten?

En wij als ouders maar verwachten dat een leerkracht of school dit allemaal kan bolwerken. Het zou zo moeten zijn, maar in de praktijk werkt het niet altijd zo! Wel kun je als ouder ervoor zorgen dat je kind weerbaarder wordt en dat je een veilig klimaat in je gezin creëert (zie deel 3). Dan heeft je kind een stevige basis voor de 'harde' maatschappij.