Het onderwerp 'pesten' lijkt alweer uit de media te zijn verdwenen. Toch is het in de praktijk nog zeer nadrukkelijk aanwezig. In het komende drieluik blogartikelen wil ik uiteenzetten hoe pesten ontstaat (deel 1), wat de rol van de school hierbij is (deel 2) en hoe je in je gezin een veilig klimaat kan scheppen (deel 3).

Om te begrijpen hoe pesten ontstaat, is het van belang om te kijken hoe 'het pestende kind' en 'het gepeste kind' in elkaar steekt.

Wie overkomt 't om gepest te worden?

• Kinderen met een negatief zelfbeeld
• Kinderen die zich terugtrekken
• Kinderen die opvallen door hun uiterlijk, huidskleur of handicap

Welke kinderen zijn pesters:

• Kinderen die veel boosheid en woede in zich hebben
• Kinderen die oordelen
• Kinderen die hun onzekerheden afreageren op andere kinderen in plaats van aan zichzelf te werken.

Een pester gebruikt macht. Macht wordt alleen gebruikt wanneer je jezelf onmachtig voelt over een bepaald onderdeel van je leven (pesters zijn vaak zelf ooit gepest). Pesters reageren hun boosheid (over de onmacht) af op de gepeste. En wie kiezen ze daar voor uit?

Pesten ontstaat vaak al op het onbewuste vlak. 'Pestende kinderen' voelen aan andere kinderen of ze weerbaar zijn of niet. En wanneer ze ergens angst ruiken, weten ze die feilloos te raken. Wanneer de gepeste zich terugtrekt, is deze een nog groter doelwit.

Wanneer 'het gepeste kind' voelt dat hij het doelwit is, ontstaat er angst. Vanuit deze angst kan hij belerende woorden roepen. Vanuit deze angst kan hij ook gaan schoppen en slaan. Vanuit deze angst kan hij zich niet conformeren aan de regels van een groep. Hij wil persé zijn zin hebben. De gepeste zet zichzelf in een uitzonderingspositie en als hij hierna zijn emoties laat zien (vaak of angst of boosheid), is hij verloren.

De tegenpartij kon al weinig van hem hebben maar nu is het klaar. Er heeft zich een beeld gevormd van de gepeste (een slap labiel iemand) en dit beeld wordt bevestigd door de emotionele reactie. Vervolgens ontstaat er een negatieve spiraal naar beneden. Wanneer gepeste kinderen hier niet meer uitkomen, ontstaat er een depressie, met soms een zelfgekozen dood tot gevolg.

Wanneer ik kijk naar hoe de gepeste in elkaar steekt, zie ik vaak kinderen die in hun emotionele systeem als basis een angstlaag hebben. De angst om er niet bij te horen, de angst om uitgekotst te worden, de angst om niet gezien te worden, de angst om een eenling te zijn en de angst dat niemand hen aardig vindt zijn veelvoorkomende gevoelens. Tevens hebben ze een sterk rechtvaardigheidsgevoel in wat in hun ogen goed is en wat slecht. En naar dat gevoel handelen ze ook, zonder dat ze kunnen invoelen dat ze niet sterk genoeg zijn om dit uit te kunnen dragen. Het ei is gelegd om gepest te worden.

Heel interessant is het om te kijken hoe die angstlaag ontstaat. Soms ontstaat deze al in het begin van hun leven. Een moeizame geboorte, de geboorte van andere kinderen in het gezin of weinig/geen echt contact hebben met hun ouders kan al een angstlaag teweeg brengen. Wanneer ze dan opgroeien ontstaat al vlug bij elke tegenslag huilerig of het 'in een put schiet'-gedrag. Er is weinig weerbaarheid, het vinden van vrienden wordt moeilijk (want wie wil er een labiele vriend?) en het terugtrekken is een feit.

De zaak is om de angstlaag om te buigen in vertrouwen. Op het moment dat de pesters de angstlaag van de gepeste niet meer voelen, houdt het pesten op. Wanneer er niet wordt gewerkt aan de onmacht/ onzekerheid van de pester, zal deze een volgend slachtoffer uitzoeken.

Is jouw kind een pester of wordt jouw kind gepest? Loopt jouw kind mee met de pesters of komt hij/zij juist op voor gepeste kinderen?